การคิดวิพากษ์และการคิดสร้างสรรค์ล้วนเป็นทักษะที่สำคัญในปัจจุบัน ทั้งสองทั้งทักษะมีทั้งลักษณะเด่น และอุปนิสัยข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์ ดังนั้นการส่งเสริมทักษะการคิดจึงควรควบคู่ไปพร้อมกันทั้งสองทักษะ
Terra Tarango ผู้บริหารการศึกษา ตำแหน่งประธานการศึกษาของ Van Andel Education Institute (VAEI) ได้กล่าวถึง การคิดสร้างสรรค์เชิงวิพากษ์ไว้ว่า การคิดเชิงวิเคราะห์และความคิดสร้างสรรค์มีความเกี่ยวข้องกัน แต่มีทักษะที่แตกต่างกัน ความคิดสร้างสรรค์เริ่มต้นจากความคิดเดียวและให้ทางเลือกหลายทางจากความคิดเดิมนั้น เรียกอีกอย่างว่าการคิดแบบแตกต่างซึ่งคุณจะเริ่มต้นด้วยแนวคิดหลักหรือปัญหาหรือประเด็นที่หลากหลายจากสิ่งนั้น
การคิดเชิงวิพากษ์เป็นสิ่งที่ตรงกันข้ามกับความคิดสร้างสรรค์ มันเป็นทักษะในการรับข้อมูล การแก้ปัญหาที่สอดคล้องกัน เรียกอีกอย่างหนึ่งว่าการคิดแบบผสมผสานซึ่งคุณรับข้อมูลส่วนหนึ่งและข้อมูลจำนวนมากและตัดสินใจเลือกจากข้อมูลนั้น โดยแสวงหาคำตอบที่สมเหตุสมผลมากที่สุด กิจกรรมที่เสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์และพัฒนาความคิดเชิงวิพากษ์ ต้องพัฒนาทั้งสองอย่างในเวลาเดียวกัน
คำถามความคิดสร้างสรรค์
คำถามที่จะกระตุ้นความคิดสร้างสรรค์คือ คำถามที่ทำให้คนคิดต่อยอด คิดถึงทางเลือกที่หลากหลาย ยกตัวอย่างเช่น
จะเกิดอะไรขึ้นถ้า …
จะเป็นยังไง …
คุณคิดอย่างไรเมื่อ …
เราจะทำอะไรกับ …
คำถามในรูปแบบนี้จะกระตุ้นให้มองหาทางเลือก และแสวงหาโอกาส นอกจากนี้ การคิดสร้างสรรค์ ยังสามารถเริ่มได้จากการคิดเปรียบเทียบ ทั้งจากสิ่งที่คล้ายกันหรือแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง เช่นการเปรียบเทียบระหว่างแอปเปิ้ลกับส้ม หรือ ส้มกับบ้าน ว่าต่างกันอย่างไร สิ่งเหล่านี้จะช่วยกระตุ้นความสามารถในการเชื่อมโยงและการสังเกตุให้ดียิ่งขึ้น
คำถามคิดเชิงวิพากษ์
การกระตุ้นความคิดเชิงวิพากษ์ต้องอาศัยการตั้งคำถามเพื่อให้เกิดการคิดในประเด็นนั้นๆ อย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น ยกตัวอย่างเช่น
ทำไม …
คุณรู้ได้อย่างไร…
แน่ใจได้ไหมว่า…
อะไรคือหลักฐาน…
หลังจากการถาม อาจเขียนหรือวาด สิ่งที่รู้สึก ความคิดที่มีลงในแผ่นกระดาษอีกครั้ง เทคนิคนี้ก็จะช่วยทำให้เห็นประเด็นนั้นได้อย่างลึกซึ้งมากขึ้นไปอีก
ศึกษาเพิ่มเติม : 7 ขั้นตอนการคิดเชิงวิพากษ์ ,
สิ่งที่ท้าทายในการพัฒนากระตุ้นความคิดเชิงสร้างสรรค์และเชิงวิพากษ์ไปควบคู่กัน คือการเชื่อมต่อไอเดีย จากการเข้าใจประเด็นปัญหาเชิงลึกไปสู่การหาทางออกร่วมกันทางออกร่วมกัน